Wiki90: stijlencyclopedie uit de jaren 90 op internet
In dit artikel zullen we Pilum vanuit verschillende perspectieven analyseren om de impact ervan in verschillende contexten te begrijpen. Pilum is een onderwerp dat de afgelopen jaren grote belangstelling heeft gewekt, vanwege de relevantie ervan op onder meer sociaal, politiek, economisch en cultureel gebied. Gedurende deze analyse zullen we de verschillende dimensies onderzoeken die Pilum omvat, evenals de evolutie ervan in de tijd en de invloed ervan op de hedendaagse samenleving. Daarnaast zullen we de verschillende interpretaties en meningen verkennen die er rond Pilum bestaan, met als doel een brede en complete visie op dit onderwerp te bieden.
Een pilum (meervoud: pila) is een werpspeer die werd gebruikt in het Romeinse leger. De speer bestond uit een rond stuk hout van ca. 120 tot 140 cm waarop een dun vierkant ijzeren staaf van ca. 60 cm lengte en 7 mm dikte was bevestigd. De punt van de pilum was piramidevormig, wat ervoor zorgde dat bij het doorboren van een schild of slachtoffer het onmogelijk was de pilum te verwijderen zonder grotere schade te veroorzaken, waarbij de onderkant van de piramidevorm werkte als weerhaak.
De pilum woog normaal gesproken tussen de twee en vier kilo. Overgebleven afbeeldingen suggereren dat sommige versies van de pilum een loden gewicht hadden om meer inslagkracht te geven, maar hier zijn geen archeologische bewijzen van. In de vroegere dagen van het Romeinse Rijk werden kleinere varianten van de pilum gebruikt. Vergelijkbaar met de pilum bestond bij de Germaanse volkeren de angon.
Voordat de legionairs hun gladius (kort steekzwaard) trokken werd de pilum gegooid om de eerste slag toe te brengen en daarmee vlak voor het werkelijk in gevecht raken een voorsprong te krijgen op de vijand. De legionairs droegen elk twee pila. De werpafstand van de pilum was ca. 30 meter, maar effectief was het tot 10 of 20 meter.
In het geval dat de pilum een schild raakte zou het betekenen dat de drager van het schild de pilum niet snel eruit kon trekken en verder moest gaan met een lange speer in zijn schild gestoken. Daarom zal vaak de keuze gemaakt zijn het schild weg te gooien en onbeschermd de slag in te gaan. Bij het raken van een persoon waren er twee keuzes mogelijk: terugtrekken of doorduwen (waarbij ook nog extra organen geraakt konden worden). Zeker is dat dit in beide gevallen veel lichamelijke schade opleverde.
Lange tijd is gedacht dat het ijzer vlak onder de punt welbewust zwakker was gemaakt. Dit zou zijn gedaan om te zorgen dat een pilum bij inslag vlak onder de punt omboog en daarmee onbruikbaar was om terug te gooien. Er wordt tegenwoordig van uitgegaan dat de pilum alleen bedoeld was om te doden of schade toe te brengen. Het eventueel ombuigen van de punt wordt als gemakkelijke bijkomst beschouwd en zou niet met opzet gepland zijn.
De Laat-Romeinse schrijver Vegetius schreef in De Re Militari over de Romeinse werpsperen. Hij schrijft hier over de spiculum, de opvolger van de pilum, die dezelfde eigenschappen als de pilum had.
Een later stuk uit hetzelfde werk: