W tym artykule zamierzamy dogłębnie zbadać fascynujący świat Kuty (obwód iwanofrankiwski). Temat ten ma dziś ogromne znaczenie, ponieważ jego wpływ rozciąga się na różne obszary społeczeństwa, od polityki po kulturę popularną. Idąc tym tropem, przeanalizujemy różne aspekty związane ze zmienną Kuty (obwód iwanofrankiwski), badając jej pochodzenie, ewolucję w czasie i wpływ, jaki ma na życie ludzi. Dzięki podejściu interdyscyplinarnemu przyjrzymy się wielowymiarowym wymiarom Kuty (obwód iwanofrankiwski), prezentując dane, badania i opinie ekspertów w tej dziedzinie. Mamy nadzieję, że na końcu tego artykułu będziemy mieli pełniejszą i wzbogacającą wizję Kuty (obwód iwanofrankiwski), która pozwoli nam lepiej zrozumieć jego znaczenie i wpływ na dzisiejszy świat.
Od nazwy miejscowości pochodzi nazwa regionu Pokucie, którego de facto są stolicą. Kuty znajdują się też w południowo-wschodniej części Galicji (a dokładniej w Galicji Wschodniej), naprzeciw miasta Wyżnica, należącego przed II wojną światową do Rumunii.
Przynależność terytorialna
1340–1772 w Królestwie Polskim (od 1569 I Rzeczypospolitej) w ziemi halickiejwojewództwa ruskiego. Wchodziło wówczas w skład starostwa niegrodowego, które według spisów podskarbińskich z 1770, składało się z miasta Kuty i wiosek: Kuty Stare, Kobaki, Rybno, Słobódka, Tudiów, Rożen Wielki, Rożen Mały, Roztoki, Białoberezka, Berwinkowa, Chorocowa, Dołhopol, Ilohopol, Hryniowa, Jabłonica, Krasnoiła, Perechresno, Polanki, Stebnie, Fereskuł i Uścieryki. W roku 1771, starostwo to dzierżawiła Ludwika z Mniszchów Potocka (kasztelanowa krakowska). Opłacała z niego kwarty w wysokości 19 104,11 złotych polskich.
1772–1918 w Królestwie Galicji i Lodomerii w Cesarstwie Austriackim. 1 maja 1782 r. Kuty (wraz z całym starostwem) przyłączono do powiatu kosowskiego (dóbr Kosowa i Pistynia). W tym okresie, w Kutach (mieście rządowym) zamieszkiwało 6476 osób według spisu ludności z 1857 r. Parafia rzymskokatolicka i greckokatolicka loco.
Kuty otrzymały prawa miejskie w r. 1715 od króla Augusta II Mocnego, za sprawą Józefa Potockiego, kasztelana krakowskiego i wojewody kijowskiego. Wcześniej, wraz z okolicznymi wsiami stanowiły starostwo niegrodowe. Ludność zajmowała się uprawą roli, sadownictwem, kupiectwem, produkcją safianu, garncarstwem, rękodziełem artystycznym. Do końca XVIII w. były tu warzelnie soli. Od XIX wieku Kuty stały się znanym letniskiem dzięki malowniczemu położeniu nad dużą rzeką, otoczeniu górami (nad miasteczkiem góra Owidiusz), ciepłemu klimatowi i bogactwu owoców, a także dobrej bazie mieszkaniowej (liczne dworki w ogrodach). Corocznie w dniu 13 czerwca odbywały się tu sławne odpusty ormiańskie, ściągające Ormian z Polski, Bukowiny, Mołdawii, a nawet Armenii.
Zabytki Kut to kościół rzymskokatolicki z przełomu XVIII/XIX w., malowniczo położony kościół ormiańskokatolicki z XIX w. i cerkiew greckokatolicka, rynek z ratuszem i uliczki z ładną zabudową z przełomu wieków, a także cmentarz XIX-wieczny, którego najciekawsza część to kilkadziesiąt zachowanych dotąd nagrobków rodzin ormiańskich (napisy wyłącznie polskie). Kuty liczyły w latach 30. XX w. ok. 7 tys. mieszkańców, z czego obok rdzennych Polaków dużą część stanowili polscy Ormianie (Polacy pochodzenia ormiańskiego, katolicy obrządku ormiańskiego, przybyli tu od XVI w. z Mołdawii). Kuty stanowiły największe skupisko Ormian w Polsce. Żyli tu także Żydzi i Rusini, w okolicy Huculi. W latach 1857–1862 burmistrzem miasta Kuty był pochodzący z ormiańskiego rodu szlacheckiego baron Piotr Romaszkan.
Od września 1939 do czerwca 1941 r. Kuty znajdowały się pod okupacją sowiecką, a potem do 1944 r. pod niemiecką.
Żydzi podczas okupacji niemieckiej zostali eksterminowani. Według sowieckich danych zabito 2239–2350 mieszkańców Kut narodowości żydowskiej.
Po II wojnie światowej Polacy (w tym Ormianie) zostali wysiedleni, miasteczko mimo napływu nowej ludności liczy mniej mieszkańców. W 1956 r. w Kutach zmarł ostatni polski proboszcz ormiańskokatolicki Samuel Manugiewicz, który do wybuchu wojny piastował również funkcje burmistrza miasta i senatora II RP.
Kościół rzymskokatolicki, bardzo zniszczony, został zwrócony wiernym w r. 1990 i zabezpieczony dzięki funduszom zebranym przez warszawską TV. Z kolei kościół ormiański został przekształcony w cerkiew prawosławną.
W 1715 Józef Potocki, wojewoda i generał ziem kijowskich, wystawił przywilej erekcyjny i ustanowił prawa, które umożliwiły Żydom swobodne osiedlanie się w Kutach. Według lustracji z 1765, w mieście prowadziło działalność gospodarczą 166 Polaków i Rusinów, 70 Ormian, 124 Żydów i 136 komorników żydowskich. Józef Potocki (mąż wspomnianej Ludwiki) ufundował w Kutach kościół ormiański i cerkiew unicką. Miasto rozwijało się też dzięki kolonii ormiańskiej. Do II wojny światowej było największym skupiskiem Ormian Polskich w II Rzeczypospolitej, którzy trudnili się m.in. handlem i produkcją safianu i nazywane stąd Małą stolicą Ormian Polskich.
17 września 1939 roku polski rząd przekroczył granicę z Rumunią.
20 września 1939 w Kutach zginął Tadeusz Dołęga-Mostowicz, najpopularniejszy przedwojenny pisarz polski,
1 lipca 1941 zajęcie miasta przez sprzymierzone z Niemcami oddziały węgierskie. Od 1 sierpnia 1941 pod okupacją niemiecką.
9 kwietnia 1942 podczas antyżydowskiej akcji na ulicach miasta Einsatzgruppe „C” zabiła (rozstrzelała lub spaliła żywcem) 800–1058 osób.
15 sierpnia 1942 (bądź 9 września 1942) Niemcy wysłali pieszo ponad 1000 Żydów z Kut do Kołomyi (50 km). Według danych sowieckich rozstrzelano ich potem w lesie szeparówieckim.
W marcu i kwietniu 1944 r. w Kutach partyzanci UPA wymordowali ok. 200 polskich Ormian i Polaków. Pod wpływem mordów większość mieszkańców tych narodowości uciekła z Kut.
↑Handbuch des Lemberger Sttathalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr1857, s. 44; 1858, s. 44; 1859, s. 44; 1860, s. 42; 1861, s. 42; 1862, s. 54.
↑Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 29. ISBN 83-87424-77-3.