W dzisiejszym świecie Lubań (województwo dolnośląskie) jest nadal tematem o dużym znaczeniu i debacie. Od wielu lat Lubań (województwo dolnośląskie) jest przedmiotem badań, analiz i refleksji ekspertów i badaczy z różnych dziedzin. Jego znaczenie przekroczyło granice, pokolenia i dyscypliny, stając się tematem powszechnego zainteresowania. Na przestrzeni dziejów Lubań (województwo dolnośląskie) budził ciekawość i zainteresowanie ludzkości, a jego wpływ był powodem do dyskusji i refleksji w różnych kontekstach. W tym artykule zbadamy znaczenie i wpływ Lubań (województwo dolnośląskie) na dzisiejsze społeczeństwo, a także jego znaczenie w przeszłości i potencjalny wpływ w przyszłości.
Lubań (głuż.Lubań, niem.Lauban) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie lubańskim. Siedziba administracyjna powiatu oraz gminy wiejskiej Lubań (której jednak nie jest częścią, stanowiąc odrębną gminę miejską). Według spisu powszechnego z 2021 r. zamieszkane było przez 20 096 osób. Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. liczyło 19 756 mieszkańców (214. miejsce w kraju). Gęstość zaludnienia wynosiła 1225,6 osób/1 km² (14. miejsce w województwie).
Powierzchnia miasta wynosi 16,12 km² (381. miejsce w kraju), stanowiąc 3,76% powierzchni powiatu (wg stanu na 1 stycznia 2011 r.). Użytki rolne wynoszą 48%, a użytki leśne 3% (2002).
Nazwa
Pierwotną nazwą miejscowości była serbołużycka nazwa Luban. Po podbiciu w średniowieczu Słowian połabskich z plemion Serbów łużyckich nazwa została później zgermanizowana na Lauban – ta wersja pojawia się po raz pierwszy w XV w. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińskie nazwy: Lauba, Laubanum. W XIX wieku można było w polskich źródłach spotkać nazwy: Lubiany, Lubiana, Lubań i Lubin. Po II wojnie światowej polska administracja nadała miejscowości polską nazwę Lubań, nawiązującą do wcześniejszej nazwy łużyckiej.
Etymologia nie jest pewna, jednak przyjmuje się, że nazwa najprawdopodobniej pochodzi od imienia założyciela – Luban.
Historia
1237 pierwsza wzmianka o osadzie handlowo-celnej w miejscu przeprawy przez Kwisę,
Na podstawie dekretu PKWN z 31 sierpnia 1944 zostały utworzone miejsca odosobnienia, więzienia i ośrodki pracy przymusowej dla „hitlerowskich zbrodniarzy oraz zdrajców narodu polskiego”. Obóz pracy nr 129 Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego utworzyło w Lubaniu.
3 września 1945 – otwarcie pierwszej po wojnie Szkoły Podstawowej nr 1
kościół ewangelicki pw. Świętego Krzyża, pl. Okrzei (obecnie nie istnieje).
wieża Trynitarska (dzwonnica dawnego kościoła pw. Świętej Trójcy), pl. Lompy, z 1320 r. – pierwszej poł. XIV, XIX w., pozostałość rozebranego w 1879 r. kościoła pw. Świętej Trójcy
cmentarz ewangelicki, obecnie komunalny, ul. Wrocławska
cmentarz rzym.-kat., obecnie nieczynny, z poł. XIX w.
park miejski, ul. Kombatantów, z pocz. XIX w
mury miejskie z 1318 r., zbudowane z kamienia bazaltowego z okolicznych kamieniołomów; pierwotnie otoczone fosą; w podwójnym pierścieniu murów znajdowały się cztery główne bramy miejskie: Nowogrodziecka, Mikołajska, Bracka i Zgorzelecka; obecnie pozostałości – fragmenty wzdłuż ul. Podwale:
wieża obronna – wieża bracka, obok kościoła Świętego Krzyża, z 1318 r. – XIV w., część rozebranej w XIX wieku Bramy Brackiej
wieża „Kramarska” (d. ratuszowa), z XIV w., pozostałość XIV-wiecznego ratusza. Pierwszy ratusz powstał w latach 1222–1225, był przebudowywany w latach 1540 i 1769, został rozebrany po zniszczeniach z 1945 r.
ratusz zbudowany w 1554 r. – XVI w. w stylu renesansowym; obecnie mieści Salę Rajców Miejskich, Muzeum Regionalne (d. Muzeum Osadnictwa Wojskowego), Urząd Stanu Cywilnego oraz Miejską Bibliotekę Publiczną
dom, ul. 7 Dywizji 12, z k. XIX w.
willa, obecnie szkoła, ul. Górna 1, z XIX w./XX w.
dom, dawniej rozlewnia wód, ul. Grunwaldzka 11, z XVI w., 1760 r. XIX w.
budynki dawnej cegielni Augustina, ul. Izerska 7, z drugiej poł. XIX–XX w.:
budynek administracyjny
budynek produkcyjny, obecnie magazyn
zespół willowy, ul. Kombatantów 2 i 2a, z pierwszej poł. XIX w., 1874 r.:
willa
stajnia z wozownią
park
ogrodzenie z bramą
willa z parkiem, ul. Kombatantów 11, z czwartej ćw. XIX w.
budynek z XVIII/XIX w. przy ul. Lompy 1; sąd kupiecki, gimnazjum, herby fundatorów Adriana Albinusa i jego żony Anny Wigand na tablicy po lewej stronie wejścia, herb Albinusa nad portalem i data 1752 w agrafie
sąd, pl. 3 Maja 12, z 1899 r.
magazyn „Dom Solny” lub Dom Zbożowy, ul. Podwale 4, z 1539 r., 1689 r., XIX w., budynek zbudowany z kamienia bazaltowego ufundowany przez Radę Miejską spełniał swoje funkcje do XIX wieku, później służył jako więzienie miejskie
dom, ul. Spółdzielcza 17, z drugiej poł. XVIII w., XIX w., XX w.
dom „Pod Okrętem”, ul. Stara 1, z 1715 r. – XVIII w., rodzinny dom kupieckiej rodziny Kirchoffów (obecnie siedziba Urzędu Skarbowego).
dom, ul. Tkacka 27, z ok. 1900 r.
zespół domu, ul. Warszawska 2, z k. XIX w.:
dom
budynek gospodarczy
ogród
dom, ul. Wąska 6, z XVIII w., druga poł. XIX w.
obiekty po byłych Królewskich Zakładach Kolei Górskiej (ZNTK Lubań), ul. Gazowa – wpisane do rejestru zabytków, wraz z obiektem parowozowni wachlarzowej. Jeden z największych tego typu zachowanych obiektów w Polsce i Europie.
Lubań – Uniegoszcz
kościół par. pw. Narodzenia NMP, ul. Różana, z XVI–XVIII w.
Wybory na burmistrza miasta i radę miasta od 2002 roku.
Burmistrz miasta
Od 1990 roku miastem kieruje burmistrz jako następca naczelnika miasta. 27 maja 1990 roku rada miasta podjęła decyzję o powołaniu na stanowisko burmistrza miasta Zdzisława Bykowskiego, który 26 lipca 1990 roku zastępuje Janusz Skowroński pełniący funkcję burmistrza miasta do 16 lutego 1993. W lutym 1993 roku funkcje burmistrza miasta obejmuje Jerzy Zieliński, który obejmuje funkcje burmistrza do 1998 roku. W 1998 roku ostatni raz Rada Miasta powołuje na stanowisko burmistrza Konrad Rowiński do wyborów samorządowych w 2002 roku.
W 2002 roku po raz pierwszy mieszkańcy miasta mogli bezpośrednio uczestniczyć w wyborach samorządowych na stanowisko burmistrza miasta i w drugiej turze wyborów Konrad Rowiński wygrał z kontrkandydatem 67,52% poparcia. Ponowną reelekcję uzyskał w 2006 roku przy ponownym głosowaniu 26 listopada z 57% poparciem mieszkańców. W 2010 roku nastała zmiana burmistrza miasta, ale dopiero w drugiej turze Konrad Rowiński przegrał z bezpartyjnym Arkadiuszem Słowińskim, gdzie w 2014 roku ponownie w drugiej turze wyborów samorządowych na fotel burmistrza miasta przegrał. W 2018 roku Arkadiusz Słowiński wygrał z drugim w kolejności Witoldem Chojnackim mając 57,59%. 7 kwietnia 2024 Grzegorz Wieczorek wygrał z urzędującym burmistrzem miasta mając 53%.
W 2014 roku przed końcem rządów PO-PSL powiązani ludzie z Platformą Obywatelską osiągają mandaty w radzie miasta z lokalnego komitetu wyborczego. Skład Rady Miasta:
KWW Obywatelski Komitet Wyborców LUBAŃ 2014 11 mandatów
KWW Obywatelski Komitet Wyborców LUBAŃ 2018 Razem 12 mandatów
KWW Łaczy nas Lubań 9 mandatów
W 2024 roku przesunięte wybory, wygrana koalicji 15 października i zmniejszenie liczby ludności powodując zmniejszenie liczby radnych do 15 oraz powrót JOW-ów spowodowały nie tylko przegraną burmistrz miasta rządzącego od 14 lat, ale także wygraną lokalnie Koalicji Obywatelskiej. Rada miasta od 2024 roku:
Pierwsza linia kolejowa przechodząca przez Lubań została otwarta w 1863 roku. W mieście znajduje się jedna stacja kolejowa, Lubań Śląski, mająca według kategoryzacji PKP status dworca lokalnego. Jest to stacja węzłowa, łącząca trzy linie:
274: Jelenia Góra – Lubań – Zgorzelec (Linia Lubań – Zgorzelec reaktywowana dla ruchu pasażerskiego w grudniu 2011)
337: Lubań – Leśna (obecnie wyłącznie jako linia towarowa)
Lubań Miasto
W 2018 roku PKP poinformowało o planach utworzenia nowego przystanku kolejowego Lubań Miasto na linii z Lubania do Zgorzelca. Miały one być zrealizowane w ramach projektu elektryfikacji tego odcinka. Budowa przystanku została uwzględniona w planach Ministerstwa Infrastruktury na lata 2020-25. Samorząd Lubania zaproponował w 2021 roku umieszczenie przystanku na linii do Węglińca, przy ulicy Granicznej.
Komunikacja autobusowa
W maju 2016 r. stary dworzec autobusowy został wyburzony, w jego miejsce wybudowano Galerię „Inbag” – obiekt handlowo-usługowy, posiadający infrastrukturę dworca autobusowego. Od 22 listopada 2021 roku kursuje z miasta Izerska Komunikacja Autobusowa kursującą do miast i wsi powiatów lubańskiego oraz lwóweckiego. Od 1 marca 2022 kursuje linia 217 w ramach Powiatowej Komunikacji Lwóweckiej, a operatorem linii jest PKS Voyager.
Przewoźnicy
PKS „Voyager” Lubań
Bieleccy
Komunikacja miejska
Pierwsze plany wprowadzenia komunikacji miejskiej w Lubaniu powstały w latach siedemdziesiątych XX wieku, jednak pierwsze autobusy wyjechały na ulice miasta w czerwcu 1989. Były to (i nadal są) zwykłe pojazdy PKS, nieprzystosowane do kursowania w mieście (m.in. brak pneumatycznie otwieranych drzwi). Spółka PKS Voyager, która przejęła transport miejski w Lubaniu po upadku Pekaes Lubań, planowała w 2010 roku wprowadzenie pojazdów przystosowanych do transportu miejskiego.
W 2019 roku funkcjonowało pięć linii komunikacji miejskiej.
↑PiotrP.StefaniakPiotrP., Na chwałę Trójcy Świętej: Dzieje klasztoru Sióstr Świętej Marii Magdaleny od Pokuty w Lubaniu: 1320–2010, Kraków: Wydawnictwo Instytutu Teologicznego Księży Misjonarzy, 2011, s. 407, ISBN 978-83-7216-900-6.