Zobacz też: Luboń w innych znaczeniach tej nazwy.

Luboń

miasto i gmina
Panorama miasta z wieży kościoła św. Barbary (wrzesień 2009)
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	poznański
Aglomeracja	poznańska
Data założenia	29 września 1954
Prawa miejskie	13 listopada 1954
Burmistrz	Małgorzata Machalska
Powierzchnia	13,51 km²
Wysokość	55–85 m n.p.m.
Populacja (31.12.2022) • liczba ludności • gęstość	32 848 2431 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	62-030 (dawniej 62-031 i 62-032)
Tablice rejestracyjne	PZ, POZ
Położenie na mapie powiatu poznańskiego Luboń
Położenie na mapie Polski Luboń
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Luboń
52°20′44,9″N 16°52′42,1″E/52,345806 16,878361
TERC (TERYT)	3021011
SIMC	0970974
Urząd miejski pl. E. Bojanowskiego 2 62-030 Luboń
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Luboń – miasto w Polsce, położone w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, nad rzeką Wartą, w jej Poznańskim Przełomie. Stosunkowo duża liczba mieszkańców w porównaniu do niewielkiej powierzchni 13,51 km², na której rozciąga się miasto sprawia, że Luboń znajduje się na liście stu najgęściej zaludnionych miast w Polsce. Obecnie działa tu przemysł chemiczny – Luvena, budowlany oraz wiele innych podmiotów gospodarczych; dawniej występował również przemysł spożywczy i metalurgiczny.

Według danych GUS z 2022 r., miasto liczyło 32 848 mieszkańców.

Miasto utworzono 13 listopada 1954 roku, w wyniku nadania gromadzie Luboń (w skład której wchodziły Luboń, Żabikowo, Lasek) praw miejskich.

Uchwała Rady Miasta Luboń z dnia 16 marca 2023 r., w związku z decyzją Stolicy Apostolskiej, patronem miasta został ustanowiony bł. Edmund Bojanowski.

Położenie

Luboń wchodzi w skład aglomeracji poznańskiej, zajmuje obszar 13,51 km². Od północy miasto przylega bezpośrednio do Poznania, a od południa graniczy z Wielkopolskim Parkiem Narodowym. Przez Luboń przebiega autostrada A2, której jeden z węzłów (Poznań Luboń, dawniej nazywany Dębina) położony jest częściowo na terenie Lubonia, droga wojewódzka nr 430, zapewniająca połączenie z południowymi powiatami Wielkopolski, oraz linia kolejowa Poznań – Wrocław. Blisko granicy miasta przebiega również trasa E261 (Świecie – Poznań – Wrocław).

W latach 1954–1998 miasto administracyjnie należało do województwa poznańskiego.

Według danych z roku 2002 Luboń ma obszar 13,52 km², w tym:

• użytki rolne: 48%
• użytki leśne: 5%

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 13,51 km². Miasto stanowi 0,71% powierzchni powiatu.

Warunki naturalne

W mieście występują następujące wody powierzchniowe:

Cieki wodne

• Warta
• Strumień Junikowski
• Żabinka
• Kotówka
• Sobieski

Zbiorniki wodne

• Kocie Doły
• Kocie Dołki

Pochodzenie nazwy

Nazwa Luboń pojawiła się w dokumentach źródłowych już na początku XIV wieku, a od tego czasu można znaleźć jej różne formy, jak na przykład: Lubome (1316), Lubom (1409), Lubonya (1443), Lubon (1508), Luboń (1655), w Luboni (1712). Pierwotnie nazwa miała postać Lubom i Lubomie, występowała więc w formie rodzaju męskiego i rodzaju nijakiego, przy czym postać Lubom kończyła się miękkim m. Lubom czy Lubomie to nazwa dzierżawcza (wskazująca na pierwszego właściciela osady), utworzona od imienia Lubom za pomocą archaicznego przyrostka j-, który zlał się z poprzedzającym m, powodując jego miękkość. Z kolei imię Lubom jest skróconą formą jakiegoś imienia dwuczłonowego (o charakterze życzącym) z pierwszym członem Lubo-, np. Lubogost, Lubomir, Lubomysł itp.

Historia

 Osobny artykuł: Kalendarium historii Lubonia.

Miasto Luboń powstało 13 listopada 1954 roku w wyniku połączenia trzech wsi: Lubonia, Żabikowa i Lasku, należących do 5 października 1954 do gminy Żabikowo. De jure doszło do tego przez przekształcenie istniejącej zaledwie pięć tygodni gromady Luboń (składającej się z tych trzech miejscowości oraz z parceli 1 i 8 z karty Wiry z dawnej gromady Wiry) w miasto, dla którego ustalono 50 członków miejskiej rady narodowej.

Poniżej zamieszczonych jest kilka podstawowych informacji na temat historii wsi Lasek, Luboń i Żabikowo.

Luboń

Pierwsza wzmianka o wsi o takiej nazwie pochodzi z 1316 roku. Dotyczy ona Mikołaja z Lubonia, przywołanego przed sąd w charakterze świadka. W okresie 1385–1429 Luboń należy do Pomiana i jego synów, a następnie od 1430 do 1452 do Mikołaja Strosberga, mieszczanina poznańskiego. W 1452 roku Erazm, Grzegorz, Katarzyna i Małgorzata, dzieci zmarłego Mikołaja, sprzedają swe części Lubonia władzom miasta Poznania. Odtąd przez 400 lat dochody z Lubonia zasilają kasę tego miasta. W latach 1469–1479 jest dzierżawiony przez agenta handlowego oraz bankiera, Mikołaja Wildę. W 1510 roku Luboń liczy 7 kwart roli chłopskiej i 6 kwart roli folwarcznej, 2 młyny i karczmę.

Ze wstępnych badań wynika, że wspomniany folwark mógł istnieć na obszarze ograniczonym z jednej strony ulicami Spadzistą i 3 Maja, a z drugiej doliną Warty i Strumienia Junikowskiego.

W 1709 roku panująca zaraza wyludniła niemal całkowicie wieś. Od 1719 roku osiedlali się w niej rolnicy z frankońskiego Bambergu, nazywani przez poznaniaków bambrami.

Na początku XX wieku wraz z intensywnie rozwijającym się przemysłem nastąpił duży wzrost liczby mieszkańców Lubonia – powstały trzy duże zakłady przemysłowe: krochmalnia i drożdżownia, przekształcone po II wojnie w Wielkopolskie Przedsiębiorstwo Przemysłu Ziemniaczanego, a także zakład chemiczny produkujący między innymi nawozy fosforowe – obecnie Luvena (dawniej Zakłady Chemiczne Luboń).

Legendy lubońskie

Jak głosi jedna z nich, przed tysiącem lat, na południe od Poznania żył ród Puszczyków – myśliwych i bartników. „Ich wodzem był waleczny Lubom. Jego siostra, urodziwa Sławka, mieszkała w grodzie Mieszka I i była jego pogańską żoną. Po przyjeździe czeskiej Dąbrówki, Sławkę odesłano rodzinie. W ten sposób ród Puszczyków, odsunięty od wpływów po przyjęciu przez Mieszka chrześcijaństwa, zaczął się buntować i zbrojnie wystąpił przeciwko księciu. Doszło do bitwy, w której wojsko Mieszka rozgromiło Luboma i jego rodzinę. Pamięć o Puszczykach i Lubomie przetrwała w nazwach dwóch miejscowości powstałych w okolicy, gdzie stoczono decydującą bitwę.”

Żabikowo

W 1283 roku należało do Bartłomieja z Poznania, któremu Przemysł II w zamian dał 4 łany na Winiarach i 5 jatek w Poznaniu. W 1311 roku Łodzic Wojciech z Krosna zastawił je biskupowi poznańskiemu Andrzejowi Zarembie. Ponieważ Wojciech w ciągu trzech lat zobowiązania swojego nie wykonał, Żabikowo pozostało własnością biskupa. W 1508 roku wieś posiadała 12 siedzib chłopskich, młyn i dwie karczmy. W 1564 roku zanotowano dwa stawy, przy każdym młyn o jednym kole korzecznym. W 1796 roku na skutek zarządzonej przez zaborcę konfiskaty dóbr kościelnych, Żabikowo stało się własnością Rządu Pruskiego. Wieś liczyła wtedy 10 gospodarstw (2 kmiece, 2 półrolnicze, 6 chałupników) odprawiających pańszczyznę na rzecz dworu w Komornikach. Wykorzystując złoża gliny tworzy się cegielnie: Królewską (początek XIX wieku) oraz Suwalskiego i Fechnera (przełom XIX i XX wieku). Z inicjatywy Augusta Cieszkowskiego utworzono w Żabikowie działającą w latach 1870–1877 Wyższą Szkołę Rolniczą. W pierwszych latach XX w., w celu wzmocnienia żywiołu niemieckiego, powstaje popierane przez władze pruskie osiedle z rynkiem (obecnie plac bł. E. Bojanowskiego). W czasach II Rzeczypospolitej siedziba gminy. We wrześniu 1942 roku zaczęto budowę obozu karno-śledczego, w którym do końca okupacji zginęło kilkuset Polaków.

Lasek

Wieś olęderska założona w 1756 roku na polach majętności wirowskiej przez Augustyna Działyńskiego i jego żonę Annę z Radomickich Działyńską. Wieś założona na surowym korzeniu liczyła w 1760 roku jedenastu gospodarzy, 1784 r. – dziewiętnastu, a w 1793 – dwudziestu czterech. Do dziś znaczna część Lasku nie utraciła swego rolniczego charakteru.

Demografia

Ludność miasta

 Osobny artykuł: Ludność Lubonia.

Dane dotyczące liczby mieszkańców Lubonia w perspektywie wieloletniej (1960–2008)

Struktura płci i wieku

Dane z 31.12.2016

Piramida wieku mieszkańców Lubonia w 2014 roku.

Na podstawie Vademecum miasta Luboń 2015 (przygotowane przez Urząd Statystyczny w Poznaniu).

Gospodarka

Ta sekcja może zawierać twórczość własną lub niezweryfikowane informacje. Pomóż Wikipedii poprawić artykuł na podstawie weryfikowalnych źródeł. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Charakter gospodarczy Lubonia wynika z jego położenia w aglomeracji poznańskiej: z jednej strony znaczna część ludności dojeżdża do pracy i szkół ponadgimnazjalnych w Poznaniu, z drugiej zaś Luboń stanowi tradycyjny ośrodek wytwórczo-usługowy. Jedynie południowa część miasta (Lasek) zachowała charakter rolniczy – w krajobrazie przeważają pola uprawne, sady i ogrody, które specjalizują się w uprawie roślin ozdobnych.^{[potrzebny przypis]}

Od kilku lat Luboń charakteryzuje się dużym wzrostem liczby mieszkańców. Jest to związane z rozwojem budownictwa deweloperskiego oraz z rozpoczęciem zagospodarowywania około stu hektarów terenów przeznaczonych pod nowe centrum miasta. Przyszłe centrum to rozległy obszar w środkowej części Lubonia przeznaczony w planie zagospodarowania przestrzennego pod budownictwo mieszkaniowe jedno- i wielorodzinne, gdzie docelowo zamieszka około 5 000 osób. Powstanie wiele nowych obiektów usługowych, a także nowe tereny rekreacyjno-sportowe. Miasto wykupuje w tym rejonie grunty pod przyszłe ulice i zieleń miejską.^{[potrzebny przypis]}

Obecnie działa tu przemysł chemiczny – Luvena, budowlany oraz wiele innych podmiotów gospodarczych; dawniej występował również przemysł spożywczy i metalurgiczny.

Transport

Kolej

Przez Luboń przebiega linia kolejowa nr 271 Poznań – Wrocław, a także ma tu swój początek linia kolejowa nr 357 Sulechów – Luboń, oraz towarowa linia kolejowa nr 802 Luboń – Poznań Starołęka. Dworzec kolejowy znajduje się w północno-wschodniej części miasta, przy ulicy Dworcowej. Przez miasto przejeżdża wiele pociągów różnych relacji, między innymi InterCity: Szczecin – Wrocław czy EuroCity: Szczecin – Budapeszt, jednak bezpośrednio z lubońskiego dworca można dostać się tylko do kilku większych polskich miast (Poznań, Leszno, Wrocław).

Drogi

 Osobne artykuły: Luboń koło Poznania i Tunel autostrady A2 pod linią kolejową w Luboniu.

• Autostrada A2 (Południowa obwodnica Poznania)
• Droga wojewódzka nr 430: Mosina – Poznań

Transport zbiorowy

 Osobny artykuł: Komunikacja miejska w Luboniu.

Miasto Luboń obsługiwane jest przez Przedsiębiorstwo Transportowe Translub, MPK Poznań, PUK Komorniki, oraz do 2017 EKO-Rondo Puszczykowo.

Architektura

Zabytki

Lista zabytków rejestrowanych znajdujących się w Luboniu:

• szkoła (obecnie Szkoła Podstawowa im. św. Filipa Neri) przy ul. Armii Poznań z początku XX wieku
• zespół zabudowy fabrycznej Zakładów Przemysłu Ziemniaczanego, wybudowany w latach 1904–1908, 1926-1930,
• zespół fabryki chemicznej, obecnie Zakłady Chemiczne Luvena S.A. , wybudowany w latach 1909–1914,
• domy kolonii mieszkalnej dawnej fabryki chemicznej, wybudowane w latach 1909–1914. Zespół obejmuje bloki od 1 do 4 i dom przy ul. Armii Poznań 51
• teren obozu hitlerowskiego, obecnie Muzeum – Miejsce Pamięci Narodowej przy ul. Niezłomnych 2
• poewangelicki kościół parafialny pw. św. Barbary z plebanią, zbudowany w latach 1909–1912
• przyklasztorna Kaplica Najświętszego Serca Pana Jezusa (z 1922 roku) Zgromadzenia Sióstr Służebniczek NMP przy Placu E. Bojanowskiego 6, w której od 1930 roku znajduje się sarkofag Edmunda Bojanowskiego, po jego beatyfikacji w 1999 roku została ustanowiona Sanktuarium bł. E. Bojanowskiego.

Kościół św. Barbary

Budynek powstał w latach 1908–1912 przy ówczesnym Placu Wolności, wzniesiony przez społeczność wyznania ewangelicko-augsburskiego. Po II wojnie światowej przekazano go rzymskokatolickiej parafii pw. św. Barbary. Do tego czasu parafia mieściła się w pobliskiej przyklasztornej kaplicy Sióstr Służebniczek. W trakcie remontu przeprowadzonego w 1951 roku, w głównym ołtarzu umieszczono obraz przedstawiający św. Barbarę, a sklepienie pokryto malowidłami. Przebudowano również chór, który został pomniejszony. Kościół wpisany jest do rejestru zabytków.

Pomnik Siewcy

Pomnik powstały w 1923 roku jest jednym z najstarszych zabytków Lubonia. Dzieło artysty rzeźbiarza Marcina Rożka wpisało się na stałe w krajobraz parku przy ulicy Armii Poznań. Niemal trzymetrowej wysokości pomnik Siewcy, przedstawiający słowiańskiego rolnika siejącego zboże, wykonany jest z brązu i granitu. Pomnik zakupił koncern chemiczny dr Roman May z Lubonia. Marcin Rożek wyrzeźbił także podstawę, na której stanął wizerunek siewcy – jest to sześciometrowy cokół z fontanną przyozdobioną przedstawieniami delfinów. Całość ustawiono w ogrodzie jordanowskim, niedaleko osiedla zamieszkanego przez kadrę techniczną koncernu.

Kościół św. Jana Bosko

Zwiększająca się liczba mieszkańców Lubonia i Żabikowa, wywołała konieczność powstania nowej parafii. W 1931 roku zawiązał się tymczasowy komitet budowy kościoła. Od 1933 roku proboszczem parafii żabikowskiej był ks. Stanisław Streich, który czynnie włączył się w działalność komitetu. Jesienią 1934 roku ksiądz Streich nabył od Uniwersytetu Poznańskiego grunt pod budowę przyszłej świątyni. Architekt Sawicki przygotował projekt budowli, a pracami kierował Franciszek Reszelski. 6 października 1935 roku ks. Stanisław Streich odprawił pierwszą mszę przy bocznej nawie powstającego kościoła pod wezawniem św. Jana Bosko w Luboniu. W kolejnych latach rozbudowano i wykończono wnętrze kościoła, a w 1939 roku powstała dzwonnica. Przez lata okupacji niemieckiej w murach kościoła magazynowano materiały sanitarne. Po wojnie, latem 1945 roku rozpoczęto odbudowę spalonej przez hitlerowców i zniszczonej działaniami wojennymi świątyni. W październiku 1946 roku odprawiono w niej, pierwsze po zakończeniu wojny, nabożeństwo. W latach 1976–1981 przeprowadzono przebudowę wnętrza kościoła. Od 2002 roku budynek świątyni prezentuje się w nowej, odmłodzonej szacie, którą zyskał przez otynkowanie ceglanych murów.

Architektura przemysłowa z XX wieku

Wybudowane w latach 1903–1904 fabryki: drożdży i przetwórstwa ziemniaczanego. Zbudowana w latach 1911–1912 Fabrika Moritz Milch & Co. Wszystkie zakłady zaprojektowane zostały przez niemieckiego architekta Hansa Poelziga

Kultura

W Luboniu odbywa się Festiwal Polskiej Piosenki im. Janusza Kondratowicza.

Oświata

Przedszkola

W roku 2014 w Luboniu funkcjonowało 9 przedszkoli

Szkoły podstawowe

• Szkoła Podstawowa nr 1 im. bł Edmunda Bojanowskiego
• Szkoła Podstawowa nr 2 im. hr. Augusta Cieszkowskiego
• Szkoła Podstawowa nr 3 im. Kryptologów Poznańskich
• Szkoła Podstawowa nr 4 im. prof. Adama Wodziczki
• Szkoła Podstawowa nr 5 im. św. Jana Pawła II
• Katolicka Szkoła Podstawowa nr 6 im. ks. Franciszka Blachnickiego

Szkoły średnie

• Dwujęzyczne Liceum Ogólnokształcące

Inne placówki

• Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki (dekanat luboński):
  • parafia św. Jana Bosko
  • parafia św. Jana Pawła II
  • parafia św. Maksymiliana Marii Kolbego w Lasku
  • parafia św. Barbary

• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Luboń (Sala Królestwa ul. Brzozowa 16)

Sport

Piłka nożna:

• Luboński FC – klasa okręgowa, grupa wielkopolska II
• Stella Luboń – klasa okręgowa, grupa wielkopolska II
• UKS Jedynka Luboń – Uczniowski Klub Sportowy, działający przy SP 1
• Pogrom Luboń – nie rozgrywa meczów od końca sezonu 2020/21

Tenis stołowy:

• Luboński Klub Tenisa Stołowego

Wydarzenia sportowe:

• w 2006 roku na stadionie miejskim w Luboniu odbył się mecz futbolu amerykańskiego pomiędzy zespołami 1. KFA Wielkopolska i The Crew Wrocław, w ramach Polskiej Ligi Futbolu Amerykańskiego. Był to premierowy sezon tych rozgrywek.

Współpraca międzynarodowa

Miasta partnerskie:

• Rouen, Francja
• Bumbeşti-Jiu, Rumunia

Zobacz też

• Wieści Lubońskie – niezależny miesięcznik mieszkańców Lubonia
• gmina Żabikowo
• Głaz narzutowy w Luboniu
• Znicz Pamięci Pokoju

Przypisy

Bibliografia

• S. Malepszak, B. Stanisławski, Wykopaliska archeologiczne w Luboniu, Luboń 1998.
• G. Wojciech, 50 lat miasta 1954-2004, Luboń 2004.

Linki zewnętrzne

• Żabikowo (2) i (3), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 714 .
• Lubań (3), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 373 .
• Lasek, niem. Lassek I (1), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 293 .
• Statystyczne vademecum samorządowe 2017. Gmina miejska Luboń
• Audycja „Mój Poznań, moja Wielkopolska - Wielkopolanie na ławkach” w serwisie YouTube, Ratajska Telewizja Kablowa