Proces warszawski – proces kanoniczny przeprowadzony w Warszawie w 1339 roku przed wysłannikami papieża Benedykta XII. Stronami procesu były Korona Królestwa Polskiego i zakon krzyżacki.

Opis

Proces rozpoczął się 4 lutego w Warszawie, w wyniku zabiegów Kazimierza Wielkiego. Miało to miejsce po odrzuceniu niekorzystnych dla Polski postanowień wyroku wydanego w Wyszehradzie w roku 1335. Pełniący w nim rolę rozjemców władcy Czech i Węgier, przyznali zakonowi jako wieczystą darowiznę (jałmużnę) Pomorze Gdańskie i ziemię chełmińską.

Sędziami w procesie warszawskim byli papiescy kolektorzy kamery apostolskiej: Galhard de Carceribus i Piotr Le Puy. Króla Polski reprezentowali prokuratorzy: Bertold z Raciborza, Jarosław z Bogorii i Skotnik i Wojciech z Bochni.

Sąd zasiadał w domu wójta na Rynku Starego Miasta oraz w kościele św. Jana.

Strona polska przygotowała pełny akt oskarżenia szczegółowo obrazujący stosunki polsko-krzyżackie, domagając się zwrotu: Pomorza Gdańskiego, Ziemi chełmińskiej i michałowskiej oraz Kujaw i ziemi dobrzyńskiej. Ziemia chełmińska miała powrócić do Królestwa Polskiego jako jego dawna część składowa, ale również w wyniku utraty przez Zakon praw do jej posiadania w wyniku zbrojnego wystąpienia przeciw Polsce jako swemu dobroczyńcy.

Po przesłuchaniu 126 świadków sąd dokonał rozstrzygnięcia sporu, wydając 15 września wyrok, w którym zakonowi krzyżackiemu nakazano zwrot Kujaw i ziemi dobrzyńskiej, Pomorza Gdańskiego oraz ziemi chełmińskiej i michałowskiej. Jednocześnie zasądzono Polsce odszkodowanie w wysokości 194 500 grzywien. Całość kosztów procesu miał pokryć zakon.

Wyrok ten nie został przyjęty przez Krzyżaków, którzy od początku trwania procesu kwestionowali kompetencje sądu, a po wydaniu wyroku złożyli apelację do kurii awiniońskiej.

Benedykt XII zlecił ponowne zbadanie sprawy, co było mniej korzystne dla Polski (p. pokój kaliski).

 Zobacz też kategorie: Świadkowie procesu warszawskiego 1339, Uczestnicy procesu warszawskiego 1339.

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Bieniak, "Litterati" świeccy w procesie warszawskim z 1339 r., Cultus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976
• Janusz Bieniak, "Milites" w procesie polsko-krzyżackim z r. 1339, "Przegląd Historyczny", 75, 1984, z. 3
• Ignacy Zakrzewski, Spory i sprawy pomiędzy Polakami a Zakonem Krzyżackim Tom 1 Poznań 1890