Wiki90: Web'de 90'ların Stil Ansiklopedisi
Bu yazımızda Girit Türkleri konusunu farklı açılardan ele alarak bu konuya kapsamlı ve eksiksiz bir vizyon sunacağız. Girit Türkleri, günümüz toplumunda büyük önem taşıyan ve farklı alanlarda tartışmalara, ihtilaflara ve düşüncelere yol açan bir konudur. Sonraki birkaç satır boyunca Girit Türkleri ile ilgili, diğerlerinin yanı sıra tarihi, toplum üzerindeki etkisi, etik sonuçları, mevcut bağlamdaki ilgisi gibi farklı yönleri analiz edeceğiz. Bu derinlemesine araştırmanın okuyucunun Girit Türkleri hakkında daha geniş ve daha zengin bir anlayış kazanmasına olanak sağlayacağını ve bu konu etrafındaki bilgilerin zenginleşmesine katkıda bulunacağını umuyoruz.
Τουρκοκρητικοί | |
---|---|
Toplam nüfus | |
450.000 (tahminî) | |
Önemli nüfusa sahip bölgeler | |
Türkiye | 200.000 (1971) |
Mısır | 100.000 (1971) |
Libya | 100.000 (1971) |
Diğer ülkeler (Lübnan, İsrail, Suriye vb.) | 50.000 |
Diller | |
Din | |
Girit Türkleri (Yunanca: Τουρκοκρητικοί veya Τουρκοκρήτες, Tourkokritikí veya Tourkokrítes, Türkçe: Giritli, Girit Türkleri veya Giritli Türkler, Arapça: أتراك كريت), Girit adasının Müslüman sakinleriydi. Osmanlı öncesi [kaynak belirtilmeli] ada halkından İslamiyet'e geçenlerin bir kısmı 19. yüzyıl başında Yunan milliyetçiliği akımlarının etkisinde kalarak Hristiyanlığa geri dönmüş (irtidad), Girit Türkleri toplumunun dışına çıkmışlar, Müslüman kalanlar ise Türk kimliğini benimseyerek kendilerine Türk demişlerdir.
Giritli Türkleri, 17. yüzyılda Osmanlıların Girit'i fethinden sonra İslam'a geçen etnik Yunanlıların torunlarıydı. Avrupalı gezginlerin hesapları, Girit'teki 'Türklerin' çoğunlukla Türk kökenli olmadığını, ancak Ortodoksluktan dönen Giritliler olduğunu belirtiyor. Bu toplumun 19. yüzyıl sonlarında başlayan ve Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile tamamlanan Anadolu'ya (veya komşu coğrafyalara) göç hareketinin günümüze uzanan bireyleri Girit Türkleridir. Girit Türklerinin Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile Türkiye'ye gelenleri ağırlıklı olarak Çukurova, Ayvalık, İzmir, Bodrum, Side, Mudanya, Adana ve Mersin'e yerleşmişlerdir. Ayvalık ve Alibey/Cunda adasında hâlen nüfus çoğunluğunu teşkil eden Giritliler arasında Yunancanın Girit lehçesi de günümüze dek kullanılmaktadır.
Göç hareketi üç dalga hâlinde cereyan etmiştir. İlk dalga 19. yüzyıl sonlarında, adada Osmanlı hâkimiyetinin zayıflamasıyla Anadolu'ya dönmeyi tercih edenler ve özellikle de adanın doğu kısmında 1897'de cereyan eden "toplu katliamlar"dan (terim olayların görgü şahidi olan İngiliz gazeteci-yazar Henry Noel Brailsford'a ait; "wholescale massacre" ) kaçabilenlerdir. İkinci dalga, yapısında adanın Türk-Müslüman azınlığı için temel haklar barındıran Girit Cumhuriyeti'nin (1896-1908) Osmanlı Devleti'nde II. Meşrutiyet'in ilanını takip eden dönemdeki otorite boşluğunu fırsat bilerek bir oldubitti ile Yunanistan'a bağlanması ile ayrılmak durumunda kalanlardır. Üçüncü ve son dalga ise, Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesi ile dönmüştür.
Nüfus sayımı | Girit Türkleri | Yüzde | Toplam Nüfus |
---|---|---|---|
1858 | 62.138 | 22,2% | 278.908 |
1881 | 72.353 | 26,2% | 276.208 |
1900 | 33.496 | 11% | 303.543 |
1911 | 27.852 | 8,3% | 336.151 |
1920 | 22.999 | 6,6% | 346.584 |
With the term “Cretan Turks” we refer to the descendants of Islamized Cretans during the occupation of the island of Crete by the Turks in 1669. A large number of Cretans (as it also happened generally in Greece) became Muslims in order to avoid the socioeconomic hardships of the Ottoman Occupation of Crete.
The Cretan "Turks" were not ethnically Turkish, or even Anatolian at all. They were Cretans whose ancestors had accepted Islam at some time after the Turkish conquest of the island in the middle of the seventeenth century.
the people known as the Cretan Turks—a Muslim people of Greek descent—ended up relocating, permanently, to Anatolia, Syria, Egypt, Libya and the Balkans Though the island was home to both Christians and Muslims, both groups were of Greek origin.